Jacek Nowak (immunogenetyk)

---

Życiorys

Wykształcenie

Urodziny 1 grudnia 1959 roku w Włoszczowie, Jacek Nowak wychowywał się w rodzinie nauczycielskiej, co z pewnością wpłynęło na jego późniejsze wybory zawodowe. Jego rodzicami byli Zygmunt Nowak (1925–1973) oraz Zenobia Nowak (ur. 1932). Edukację podstawową rozpoczął w szkole podstawowej nr 2, a następnie kontynuował naukę w I Liceum Ogólnokształcącym, które ukończył w 1978 roku. W latach 1978–1984 studiował analitykę kliniczną na Wydziale Farmaceutycznym Akademii Medycznej w Warszawie.

W 1984 roku obronił pracę magisterską na temat aktywności błonowych enzymów mitochondriów wątroby szczura w warunkach podwyższonej temperatury, co zaowocowało tytułem magistra analityki klinicznej. Dwie lata później, w 1986, zdobył dyplom specjalizacji I stopnia w diagnostyce laboratoryjnej i kontynuował dalsze kształcenie. Co więcej, w 1988 roku uzyskał tytuł specjalisty II stopnia w dziedzinie analityki klinicznej.

Jacek Nowak podjął następnie studia doktoranckie, w efekcie czego w 1992 obronił rozprawę na temat czynników wpływających na zmiany reologiczne krwinek czerwonych, stając się doktorem nauk medycznych w specjalności transfuzjologia. W 2007 roku uzyskał tytuł specjalisty w zakresie laboratoryjnej hematologii medycznej, a w 2010 roku, po obronie rozprawy o polimorfizmie genów MHC w chłoniakach nieziarniczych, został doktorem habilitowanym nauk medycznych. Na koniec, w 2015 roku otrzymał europejski tytuł specjalisty immunologii transplantacyjnej (European Specjalist in Histocompatibility and Immunogenetics, ESHI). Tytuł profesora nauk medycznych i nauk o zdrowiu otrzymał 22 lutego 2021.

Praca zawodowa

W latach 1984–1996 pracował w Zakładzie Transfuzjologii i Transplantologii Centralnego Szpitala Klinicznego Wojskowej Akademii Medycznej (CSK WAM). W tym okresie pełnił funkcję kierownika pracowni związanych ze zgodnością tkankową oraz biochemią krwi. W następnych latach, od 1997 do 1999, zdobywał doświadczenie w firmie bioMerieux Polska jako specjalista ds. immunodiagnostyki.

W 1999 roku powrócił do instytutu, gdzie jako adiunkt rozpoczął pracę badawczą w Zakładzie Immunologii Hematologicznej i Transfuzjologicznej Instytutu Hematologii i Transfuzjologii, prowadząc Pracownię Zgodności Tkankowej oraz Rejestr Niespokrewnionych Dawców Szpiku. Jego kariera dydaktyczna obfitowała w zajęcia stacjonarne, w tym również dla studentów Uczelni Łazarskiego oraz w ramach kursów organizowanych przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego.

Na przestrzeni lat Jacek Nowak zajmował się tematyką transfuzji krwi oraz przeszczepów komórek krwiotwórczych. W swoim dorobku ma kierownictwo nowo utworzonej Samodzielnej Pracowni Immunogenetyki w 2005 roku i kierownictwo Zakładu Immunogenetyki IHiT w 2008 roku. Osobiście przeprowadził liczne projekty badawcze, w tym te finansowane przez Narodowe Centrum Nauki oraz inne instytucje.

Warto zaznaczyć, że Jacek Nowak jest autorem wielu publikacji naukowych, które osiągnęły ponad 1000 cytatów w renomowanych czasopismach. Jego badania koncentrowały się na kluczowych zagadnieniach w immunologii i transfuzjologii, a także na znaczeniu haplotypów HLA w różnych chorobach.

Kluczowe tematy działalności naukowej

Badania Jacka Nowaka koncentrują się na złożonych analizach populacyjnych oraz immunologicznych, zwłaszcza w kontekście interakcji genetycznych związanych z układem HLA.

• Analiza polskiej populacji dotycząca częstotliwości genów oraz haplotypów HLA, a także dystansów genetycznych w odniesieniu do innych grup etnicznych,
• Opracowanie systematyki cząsteczek HLA, które bazuje na kompleksowym obrazie interfejsu aminokwasów w powiązaniu z receptorami KIR,
• Wykazanie pozytywnego wpływu selekcji niespokrewnionego dawcy szpiku, związanej z różnorodnością haplotypów HLA, na zmniejszenie ryzyka wystąpienia ostrej i przewlekłej choroby przeszczep przeciwko gospodarzowi po transplantacjach komórek macierzystych. W ramach tego stworzono algorytm doboru optymalnego dawcy,
• Określenie wpływu licencjonowania komórek NK dawcy na immunologiczną kontrolę podczas reaktywacji nowotworów po allogenicznej transplantacji krwiotwórczych komórek macierzystych. W ramach tego zadania powstał algorytm doboru odpowiedniego dawcy,
• Odkrycie zjawiska negatywnej edukacji komórek NK pod wpływem aktywujących receptorów KIR oraz ustalenie klinicznego znaczenia interakcji par aKIR-HLA w kontekście molekularnym wznowy nowotworowej oraz nawrotów infekcji wirusowych,
• Prowadzenie badań nad rolą szlaków apoptozy w etiologii nocnej napadowej hemoglobinurii, a także identyfikacja związku między genami i haplotypami HLA a tą specyficzną jednostką chorobową,
• Aktywny udział w zespole, który przeprowadził pierwsze w Polsce udane allogeniczne transplantacje szpiku,
• Członkostwo w grupie, która wykonała pierwsze w Polsce udane transplantacje mobilizowanych komórek krwi obwodowej.

Funkcje pełnione z wyboru

Jacek Nowak, wybitny immunogenetyk, pełnił wiele istotnych funkcji w różnych organizacjach, co świadczy o jego zaangażowaniu w rozwój nauk medycznych oraz wspieranie współpracy w dziedzinie immunogenetyki i hematologii.

• Polskie Towarzystwo Immunogenetyczne,
• Prezes Zarządu Głównego (kadencja 2023–2027),
• Wiceprezes Zarządu (2009-2014),
• Członek Zarządu (2014-2023).

• Polskie Towarzystwo Hematologów i Transfuzjologów,
• Członek Głównej Komisji Rewizyjnej (kadencja 2019–2027),
• Przewodniczący Oddziału Warszawskiego Sekcji Transfuzjologicznej PTHiT (2 kadencje 2016–2024),
• Członek Komisji Rewizyjnej Sekcji Transfuzjologicznej PTHiT (Kadencja 2015–2019),
• Członek Zarządu Sekcji Transfuzjologicznej PTHiT (kadencja 2019–2023).

Od 2008 roku jest także członkiem Rady Naukowej Instytutu Hematologii i Transfuzjologii, gdzie jego wiedza i zaangażowanie mają kluczowe znaczenie dla rozwoju instytutu oraz badań w tej dziedzinie.

Nagrody i odznaczenia

Jacek Nowak, uznawany immunogenetyk, został uhonorowany wieloma prestiżowymi nagrodami oraz odznaczeniami za swoje wybitne osiągnięcia naukowe. Oto przegląd jego najważniejszych wyróżnień:

• Nagroda Rektorska II st. za pracę: Udana autotransplantacja krążących komórek macierzystych w ostrej białaczce mieloblastycznej, WAM im. B. Szareckiego, 1989,
• Nagroda Rektorska I st. za pracę: The association of HLA with psoriasis, WAM im. B. Szareckiego, 1997,
• Nagroda za pracę pt. Analysis of HLA frequencies in healthy individuals of Unrelated Bone Marrow and Cord Blood Registry of Warsaw, Poland, przyznana przez Komitet Naukowy 13-th International Histocompatibility Workshop and Congress, Seattle, 2002,
• Nagroda za pracę pt. Road-like pattern of genetic distances between populations, przyznana przez Komitet Naukowy 13th Congress of Polish Society of Experimental and Clinical Immunology, Kraków, 2008,
• Medal PTHiT „za zasługi dla rozwoju badań immunogenetycznych związanych z doborem biorców i dawców do przeszczepów komórek macierzystych układu krwiotwórczego”, 2019,
• Srebrny Krzyż Zasługi „za zasługi w działalności na rzecz rozwoju nauk medycznych”, 2011.

Życie prywatne

Jacek Nowak jest mężem Elżbiety Anny, która pracuje jako diagnostyk laboratoryjny. Para wychowuje razem troje dzieci.

Ich córka Agnieszka to lingwistka i socjolożka, natomiast synowie to Piotr, który specjalizuje się w języku angielskim jako anglista, oraz Stanisław, który jest informatykiem.

---

Oceń: Jacek Nowak (immunogenetyk)

---